Między morzem śródziemnomorskim i Pirenejami, w północno–wschodniej części Katalonii znajdziemy piękny region winiarski Empordà. Jest to region pełen kontrastów, słynący z silnego wiatru Tramuntana, bliskości Costa Brava oraz posiadający bogatą ofertę gastronomiczną i kulturalną. Tutaj tworzył swoje dzieła Salvador Dali a w słynnej restauracji El Buli, Ferran Adrià otworzyła nasze zmysły na nowe doznania kulinarne. Obecnie w Celler Can Roca(3 gwizadki Michellin), bracia Roca są ambasadorami innowacyjnych technik kulinarnych i lokalnych smaków, które wielokrotnie łączą z winem pochodzącym właśnie z apelacji Empordà.

Empordà to niezwykłe widoki na dzikie wybrzeże Costa Brava, pola uprawne z Pirenejami w tle, urokliwe miasteczka pełne historii oraz cudowni ludzie, którzy sprawiają, że każdy poczuje się jak w domu. Region zajmuje się uprawą i produkcją wina już od czasu kolonizacji przez Greków. Tak jak większość katalońskich regionów winiarskich największy rozwój regionu miał miejsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Niestety już na początku XIX wieku filoksera zaatakowała w miejscowości Rabós, gdzie rozprzestrzeniła się na pozostałe tereny Empordà i zniszczyła uprawy. Było to pierwsze miejsce w Katalonii gdzie zaatakowała filoksera wbrew nadzieji, że Pireneje uchronią Hiszpanię przed plagą. Region już nigdy nie powrócił do lat świetności a obecne uprawy stanowią jedynie niewielki procent wcześniejszych terenów. Przed filokserą powierzchnia upraw w Empordà wynosiła 30.000 Ha a obecnie jedynie 3.000 Ha. Warto wspomnieć, że aktualna powierzchnia upraw w całej Katalonii wynosi jedynie 60.000 Ha. Ogromny wpływ na odbudowę tradycji winiarskiej regionu miały Spółdzielnie, czyli Cooperativas. Jedną z pierwszych była Cooperativa w miejscowości Espolla powstała w 1931 roku, która zrzeszała winiarzy w celu wspólnej produkcji wina. Kolejnym bardzo ważnym impulsem były inicjatywy, które dzięki prywatnym inwestycjom i pasji pozwoliły na utworzenie nowych winnic. Jednym z takich projektów jest historia Josepa z La Vinyeta, którą warto poznać oraz jego niezwykłe winna w pełni oddające charakter regionu.

Obecnie w Empordà zarejestrowanych jest ponad 50 winnic. Większość produkcji jest ekologicznych, ale również pojawiają się wina naturalne oraz biodynamiczne. Dbałość o lokalne szczepy oraz innowacyjne rozwiązania w zakresie produkcji sprawiają, że wina z tego regionu stanowią niezwykłą podróż dla naszych zmysłów.

Region rozciąga się od morza (Baix Empordà 10% upraw), aż w stronę Pirenejów gdzie znajdziemy uprawy na wysokości około 260 m n.p.m. (Alt Empordà 90% upraw). Klimat jest sprzyjający uprawie winorośli. Łagodne zimy z gorącym latem i delikatną bryzą morską wpływają bardzo dobrze, na jakość oraz dobry stan winnicy. Gleby, które dominują w regionie, mają teksturę piaszczystą i są ubogie w materię organiczną. Stanowią idealne podłoże do produkcji win wysokiej jakości.

Gama produkowanych win jest bardzo szeroka. Od lekkich i delikatnie kwasowych win białych poprzez dobrze zbudowane wina czerwone, kończąc na uzależniających winach słodkich. Winiarze z Empordà głównie tworzą wina na bazie lokalnych szczepów takich jak Samsó (Carinyena) oraz Lledoner (Garnatxa). Rada regulująca uprawy w apelacji (Consejo regulador de la D.O. Empordà) zezwoliła również na uprawy bardziej standardowych szczepów takich jak Ull de llebre (Tempranillo), Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah. Czerwone wina są harmonijne, dobrze zbudowane z dominacją nut owoców oraz ziół. Cechuje je aromatyczność, świeżość oraz dość wysoka kwasowość wynikająca z położenia regionu oraz wspomnianego wiatru tramuntana, który delikatnie “schładza” grona podczas upalnego lata. Większość win czerwonych poddaje się starzeniu w beczkach (criaza) w okresie od 4 do 12 miesięcy. Coraz częściej pojawiają się młode wina bez starzenia w beczce, które są lżejsze oraz idealnie nadają się do szybszej konsumpcji. W regionie coraz popularniejsze stają się również wina naturalne, które stanowią nową tendencję na lokalnym rynku. Odnośnie białych gron króluje lokalny Lledoner blanc i roig (Garnatxa blanca i roja) oraz Macabeu. Znajdziemy również niewielkie uprawy Moscatell czy tradycyjnego Xarel·lo. Koniecznie warto spróbować win słodkich naturalnych na bazie Lledoner Roig.

Białe wina tworzone są prawie wyłącznie na bazie gron lokalnych i w większości przypadków są jednoodmianowe. Charakteryzują się świeżością, intensywnym aromatem oraz świetną kwasowością wpływająca na ich wysoką jakość. Obecnie coraz częściej pojawiają się wina fermentowane w beczkach lub dojrzewające nad osadem. Lledoner blanc i roig daje wiele możliwości do eksperymentowania i tworzenia niezwykłych aromatów. Tak jak wspomniałam wcześniej Empordà jest wszechstronnym regionem, jeśli chodzi o techniki produkcji. Lokalni winiarze fermentują wino zarówno w dawnych kadziach cementowych tak jak w Cooperativa de Espolla, jak i przy użyciu różnego rodzaju beczek czy amfor. Ta kombinacja pozwala nam odkryć jedne z ciekawszych win Katalonii oraz region, który nieustannie się rozwija, aby zaistnieć na mapie światowego winiarstwa. Empordà słynie również z unikalnego i wyjątkowego wina słodkiego tworzonego metodą tradycyjna na bazie szczepu Lledoner Blanc i Roig (Garnatxa). Niezwykle skoncentrowane aromaty dojrzałych gron, słodkie i aromatyczne o lekko oleistej konsystencji stanowią cudowne doznanie dla naszego podniebienia. Wino dojrzewa w systemie solera, czyli w specjalnie ułożonych beczkach. Co jakiś czas nowsze roczniki są przelewane do starszych według kolejności położenia beczek z góry do dołu. Do wyrobu niniejszych win, lokalnie nazywanych Garnatxa de Empordà, używa się dojrzałych gron a fermentację przerywa się poprzez dodanie alkoholu w celu zachowania wysokiego poziomu cukry resztkowego. Takie wino dojrzewa przez kilka lat i ulega procesowi utlenienia. Pomimo wieloletniego procesu, dobrej jakości wina zachowują świetna kwasowość i charakteryzują się pięknym kolorem.

Emporda, co roku prezentuje wina na bardzo dobrym poziome, zaskakując nowinkami i ciekawymi aromatami. Jest to również region słynący z oliwy, która bardzo często można nabyć w winnicy lub cooperativie. Zdecydowanie jednym z lepszych połączeń jest pa amb tomaquet, czyli chleb z roztartym pomidorem i polany oliwą z lokalnych oliwek argudell w towarzystwie wina z gron garnatxa. Pozostaje tylko cieszyć się pięknym krajobrazem i ciszą Empordà ( oczywiście jeśli nie wieje Tramuntana ;)).

Początki historii słynnego regionu D.O.Q. Priorat wiążą się z wpływami klasztoru kartuchów, którzy w XII wieku przybyli z Prowansji i osiedlili się na tutejszych terenach w celu utworzenia zakonu Scala Dei. Między innymi pod ich wpływem okoliczne tereny zostały przeznaczone pod bardziej zorganizowaną niż dotychczas uprawę winorośli. W opisywanym okresie wina z regionu Priorat służyły głównie do własnej konsumpcji przez mieszkańców pobliskich wiosek. Od czasu pojawienia sie mnichów rozpoczęto handel winem, które głównie było przeznaczone dla korony królewskiej. Przez prawie pięć wieków rozwijano uprawy winorośli i udoskonalano metody produkcji wina, które już wtedy stało się wyznacznikiem jakości. Był to równiez okres rozwoju pobliskich wiosek i większej świadomości wśród rolników odnośnie technik uprawy i produkcji wina. Pod koniec XVIII wieku król Carlos III wprowadził prawo kończące układy feudalne i większość zakonów została wywłaszczona ze swoich dotychczasowych majątków. Mimo tych zmian, część zakonników postanowiła pozostać w okolicy Sierra Montsant i kontynuowała uprawę winorośli wspólnie z lokalnymi rolnikami.

Kolejnym ważnym momentem dla regionu Priorat był atak filoksery w XIX wieku, który zniszczył plantacje w Bordeaux. Francuzi w poszukiwaniu wina przybyli do Falset i odkryli dobrze zbudowane, intensywne wina, które idealnie wypełniały lukę po fatalnym ataku szkodnika we Francji. Francuscy handlarze przybyli do Priorat i przyzwyczajeni do dużej konsumpcji wina wykupili prawie całe zapasy. W obliczu plagi, która zaatakowała Francję, byli w stanie płacić bardzo wysokie ceny za wino. Niestety ten złoty epizod szybko się zakończył z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze część producentów widząc ogromne zyski zaczęła rozwadniać wina lub sprowadzać z innego regionu hiszpanii, co szybko odkryli francuzi i stopniowo zaczęli rezygnować z przewartościowanych i rozwodnionych win. Drugą przyczyną była złudna nadzieja, że dzięki Pirenejom nie ma możliwości, aby filoksera przedostała się na hiszpańskie tereny. Niestety bardzo mylili się w tej kwestii. Atak filoksery pod konice XIX wieku spowodował ogromne zniszczenia i cały region Priorat podupadł, a ludzie pod wpływem biedy i możliwości szybkiego zarobku w nowo powstałych fabrykach, przenieśli się do miast.

Przez wiele lat produkcja wina w regionie Priorat stała się zajęciem wyjątkowo trudnym i całkowicie nie opłacalnym dla indywidualnego producenta. Już na początku XX wieku wielu producentów zrzeszyło się w lokalnych Cooperativas Vinicolas (Spółdzielniach winiarskich), które skupowały winogrona i na ich bazie tworzono kupaże, które głównie sprzedawano w okolicznych miastach oraz w Barcelonie, jako codzienne „vino a granel”. Taka sytuacja trwała aż do lat 80tych, kiedy to pojawiła się grupa śmiałków – René Barbier, Lluís Pérez i Álvaro Palacios. Studiując dokładnie północne tereny regionu Priorat, zdecydowali się na produkcję win eleganckich i najwyższej jakości. Między innymi dzięki ich pasji oraz ryzykownemu przedsięwzięciu, odrodził się region Priorat i świat na nowo odkrył potencjał tutejszych win. Rewolucja w D.O.Q. Priorat miała ogromne znaczenie i wpływ na odnowienie tradycji winiarskich oraz powstanie nowych inwestycji. Takim przykładem jest winnica Clos Galena, która powstała z pasji do wina i fascynacji tym wymagającym regionem. Obecnie świetność tutejszego regionu winiarskiego jest znana na całym świecie przy czym życie w lokalnych wioskach nadal płynie swoim spokojnym rytmem, wyznaczonym przez cykl winorośli. Harmonia między wymagajacą naturą  i ciężką pracą winiarzy wpływa na unikalność tutejszych win.

Charakterystyczna dla regionu gleba kredowo – łupkowa, lokalnie nazywana “llicorella” oraz specyficzna orografia wpływają na charakter win oraz filozofię produkcji winiarzy. Jadąc krętymi drogami Priorat, na każdym zboczu możemy zobaczyć krzewy winorośli, które bardzo często położone są niesymetrycznie na małych parcelach. Zdecydowanie dotyczy to starszych plantacji, które dzisiaj stanowią podstawę najlepszych win produkowanych w regionie. Duża inklinacja terenu oraz ułożenie kilkudziesięcioletnich krzewów, determinuje ręczne zbiory, gdyż w większości przypadku nie ma możliwości wprowadzenie urządzeń mechanicznych. Ponadto należy wspomnieć, iż jest to teren bardzo złożony klimatologicznie z wysokimi dziennymi amplitudami temperatury. Lato charakteryzuje się uciążliwym upałem i niskimi opadami, natomiast zima niskimi temperaturami i czasami nawet opadami śniegu. Powyższe elementy wpływają na unikalność tutejszych win i prezentują niezwykły trud lokalnych producentów, aby tworzyć wina, która jak najlepiej reprezentują terroir Priorat.

Jakie są te klasyczne aromaty Priorat? Z pewnością na myśl od razu przychodzi mineralność i złożone aromaty dojrzałych owoców. Bardzo ogólnie reasumując Priorat to wina potężne, elegancie, dobrze zbudowane i aromatyczne. Oczywiście podstawą tutejszych win są kupaże dwóch lokalnych szczepów garnacha (garnatxa) oraz cariñena (carynena), w przypadku tych najlepszych win, głównie pochodzących z kilkudziesięcioletnich krzewów (viñas vellas). Szczep garnatxa dodaje winom skoncentrowanego, dojrzałego owocu z lekkimi aromatami mermelady, natomiast rozbudowane taniny carinyeny z bardziej świeżym owocem oraz intensywnym kolorem uzupełniają pełną harmonię wina. Charakterystyczna mineralność win Priorat zawdzięczamy wspomnianej glebie łupkowej, lokalnie nazywanej licorella. Krzewy na łupkowym podłożu charakteryzują się niskimi zbiorami oraz bardziej skoncentrowanym owocem.

Obecnie D.O.Q. Priorat to wyjątkowe historie ponad 106 winnic, głównie rodzinnych, które kultywują ziemię dbając o jakość i unikalność win. W większości przypadków, winnice z regionu Priorat opierają się na ekologicznej produkcji wykazując szczególną dbałość o tutejszy ekosystem. Otwierając butelkę wina z Priorat otwieramy niezwykłą historię regionu oraz mamy możliwość poznania wyjątkowych aromatów tej ziemi, które z pewnością na zawsze pozostaną w naszej pamięci.

Falset to malownicze miasteczko łączące w swoim sercu dwie znakomite apelacje D.O.Q. Priorat oraz D.O. Montsant. O tej pierwszej już sporo słyszeliśmy natomiast D.O. Montsant nadal pozostaje tajemniczą sąsiadką, która powoli odkrywa przed nami swoje aromaty. Warto wspomnieć, że D.O. Montsant to najmłodsza apelacja Katalonii, która oficjalnie została zarejestrowana w 2002 roku. Jej położenie jest dość kuriozalne, gdyż zajmuję znaczną powierzchnię administracyjnego regionu Priorat, uwzględniając jego stolicę Falset oraz prawie całkowicie otacza znaną nam apelację D.O.Q. Priorat.

D.O. Montsant to obecnie ponad 50 winnic, 1857 ha upraw oraz 16 miejscowości, które poprzez swoje rodzinne projekty i świetne wina zdobywają coraz większe uznanie na świecie. Rocznie region produkuje około 39.328 hektolitrów wina zakwalifikowanych jako D.O. Montsant. Coraz częściej możemy spotkać wina z regionu Montsant w katalońskich restauracjach oraz na międzynarodowych konkursach.  Wina charakteryzyjące się swoją świeżościa, wysoką jakością oraz odmiennościa aromatów od aromatycznych, młodych win opartych na gronach garnacha, aż po dobrze zbudowane kupaże z kilkudziesięcioletnich krzewów garnacha i cariñena. Bogata gama aromatów wynika między innymi z różnorodnych gleb na jakich znajdują się krzewy oraz technik winifikacji. Tereny podlegające apelacji D.O. Montsant charakteryzuje bogata różnorodność gleb występujących na tych terenach począwszy od płodnych gleb glinianych, nadających winom świeżości oraz lekkości, przez ubogie gleby wapienne, które dodają winu charakterystycznej mineralności. Jest to bardzo ciekawy teren pod względem orograficznym, gdyż winorośl uprawia się na wysokościach od 50 do 700 m n.p.m. w otoczeniu gór Els Port oraz doliny rzeki Ebro. Również pod względem klimatologicznym jest to bardzo ciekawy region, gdyż występują ogromne różnice w temperaturze między dniem i nocą. Ponadto połączenie klimatu śródziemnomorskiego z wpływem klimatu kontynentalnego oraz duża różnorodność mikroklimatów wpływa na złożoną charakterystykę opisywanego regionu.

Najważniejsze lokalne szczepy to Garnacha negra (37% upraw) oraz Cariñena (31% upraw). Jeśli chodzi o białe grona to zdecydowanie dominuje Garnacha blanca (53% upraw). Należy nadmienić, iż ponad 90% upraw w opisywanym regionie, bazuje na winogronach czerwonych. Różnorodność klimatu oraz gleb wpływa na charakter win z D.O. Montsant, które są bardziej owocowe i aksamitne w porównaniu z potężnie zbudowanymi, intensywnymi winami D.O.Q. Priorat. Głównie są to wina jednoodmianowe wydobywające w pełni unikalny charakter lokalnych gron oraz ludzi, którzy je tworzą. Interesującym przykładem winnicy uwzględniającej różnorodność gleb jest projekt Orto Vins. Grona pochodzą z ponad 12 różnych parceli w okolicach Masroig i tworzą niezwykłą mieszankę aromatów oddających w pełni charakter win z D.O. Montsant.

Kiedyś region Montsant słynął z produkcji win do codziennej konsumpcji, czyli „vino a granel” i głównie bazujący na lokalnych Cooperativas Vinicolas (spółdzielniach winiarskic0) takich jak np. do dzisiaj świetnie funkcjonująca Cooperativa de Masroig. Współcześnie D.O. Montsant to prężnie rozwijający się region z ciekawymi projektami, które łączą w sobie winiarskie tradycje z nowymi technologiami. Region coraz częściej odkrywany przez miłośników wina i oferujący bogatą gamę win w atrakcyjnych cenach.